ئاژانسی هەواڵی مێهر، بەشێ نێودەوڵەتی: لەغل هاتنە سەرکاری دۆناڵد ترامپ بازاڕی ڕاگۆڕینەوە سەبارەت بە دانوستانەکانی تاران-واشنتۆن داخە؛ دانوستانگەلێک کە پێشتریش سەرەڕای ناڕەزایەتییەکان، بە شیوەی ناڕاستەوخۆ بەرجامی لێکەوتبۆوە. بەلام ترامپ لە خولی یەکەمی سەرۆک کۆماریی لێی کشاوە و قورسترین گەمارۆکانی لە قەوارەی "گوشاری لانی‌زۆری" بەسەر تاراندا سەپاند.
هەر لەو پەیوەندییەدا ڕێبەری باڵای ئێران هەینی ڕابردوو (19ی ڕێبەندان) ئاوڕدانەوە لە ئەزموونی "دوو ساڵ دانوستان و بەهادان و کۆتاهاتن و بە ئەنجام‌نەگەیشتن"ـیان یەروورەت زانی و فەرموویان: ئەمریکا هەمان پەیمانی سەرەڕای کەمایەسییەکانی پێشێل کرد و لێی کشاوە. کەواتە دانوستان لەگەڵ ئاوەها دەوڵەتێک ناژیرانە، نازیرەکانە و ناشەڕافەتمەندانەیە و نابێ دانوستانی لەگەڵدا بکرێت.
لێرەدا بە ئاوڕدانەوەیەکی مێژوویی لە پێشینەی بەڵێن و پەیمانەکانی ئەمریکا هەمبەر بە وڵاتانی جیهانی و لەوان دەوڵەتی عێراق، هەوڵ دەدەین بێ‌ئەنجام‌بوون و بگرە زیانباربوونیان تاوتوێ بکەین:
بۆ ئەمریکا هاوپەیمانێکی نامتمانە بۆ عێراق بوو؟
پەیوەندییەکانی ئەمریکا و حیراق لە دەیەکانی ڕابردوودا بەردەوام لە ژێر کاریگەریی دەستێوەردانی سەربازی، ڕێککەوتنە سیاسییەکان و پەیمانە ئەمنییەکاندا بووە. لە داگیرکردنی عێراق لە 2003 تا کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکایی و ڕێککەوتنە سەربازییەکانی دواتر، واشنتۆن بەردەوام بەڵێنەکانی خۆی ناوەتە ژێر پێ و عێراقی کردۆتە ئامرازێک بۆ پێشخستنی ئامانجە ستراتژییەکانی کە نە تەنیا بۆتە هۆی ناسەقامگیری لە عێراق، بەڵکوو دابەزینی متمانەی بەرپرسان و گەلی عێراقی هەمبەر بە ئەمریکای بەدواوە بووە. گرنگترینی ئەو پێشێلکارییانە بریتین لە:
1. داگیرکردنی عێراق و وەدی‌نەهاتنی پەیمانی سەقامگیری
هێرشی ئەمریکا بۆ سەر عێراق لە 2003دا بەو پاگەندەیەوە دەستی پێکرد کە عێراق خاوەن چەلکی کۆمەڵکوژانەیە و دەبێ بۆ پاراستنی ئاسایشی نێودەوڵەتی ڕژیمی سەدام لەناو ببات. بەوەشەوە پاش داگیرکردنی عێراق نە تەنیا هیچ چەکێکی لەو جۆرە نەدۆزراوە، بەڵکوو ئەمریکا بە کردەوەش هیچ هەوڵێکی بۆ سەقامگیری و پاوەجێی عێراق و نۆژەن‌کردنەوەی ژێرخانەکانی نەدا. بەپێچەوانە ئەرتەشی عێراقی هەڵوەشاندەوە و هیزە سەربازییە بێکارەکانی ناچار لە تەڤڵبوون لە گرووپە ملیشیا و تیرۆریستەکان کرد.
جگە لەوە بە دەستێوردان لە ڕەوتی سیاسی عێراق و تۆمارکرانی دەستووری ئەو وڵاتە بووە هۆی تەشەنەی ناکۆکییە ئیتنیکی و مەزهەبییەکانی عێراق.
2. ڕێککەوتنی دۆخی هیزەکان(SOFA) و کسانەوەی نیوەچڵ
ڕێککەوتنی دۆزی هێزەکانی لە ساڵی 2008 لەگەڵ بەغدا واژۆ کرا و ئامانجی سەرەکیی دیاری‌کردنی پێگەی یاسایی هیزەکانی ئەمریکایی لە عێراق و هەلومەرجی مانەوەیان پاش داگیرکردنی ئەو وڵاتە بوو کە لە وەڵامی ناڕەزایەتی بەربڵاوی ناوخۆیی عێراق بە مانەوەی هیزەکانی ئەمریکایی هاتە ئاراوە. ئەم ڕێککەوتننامەیە ئەگەرچی بڕیار بوو کۆتایی‌دەری مانەوەی هێزەکانی ئەمریکایی لە عێراق بێت، بەلام بەوەشەوە کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا بە نیوەچڵی ئەنجام درا و نە تەنیا هەموو هێزەکانی ئەمریکا تا 2011 نەکسانەوە، بگرە ئەمریکا بەردەوام بوو لە تۆکمەترکردنی بنکەکانی لە عێراق بە بیانووی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریزمی ناوچە.
3. پێشێل‌کردنی سەروەریی عێراق بە ئۆپەراسیۆنی سەربازین و تیرۆری فەرماندەکان
یەکێک لە بەرچاوترین پێشێل‌کارییەکانی ئەمریکا لە خاکی عێراقدا، راپەڕاندنی ئۆپەراسیۆنی سەربازی بەبێ ڕاوێژ و بڕیاری دەوڵەتی عێراق بووە کە بەرچاوترینیان تیرۆری شەهید قاسم سولەیمانی فەرماندەی هێزی قودسی سپای پاسداران و ئەبوو مەهدی موهەندیس جێگری حەشدی شەعبی، بەبێ ڕەزامەندی و ئاگاداریی دەوڵەتی کاتی عێراق لە فرۆکەخانەی بەغدا لە ژانڤیەی 2020دا بوو.
4. گوشارە ئابوورییەکان و کەڵک‌ئاوەژوویی لە دەستێوەردان ماڵی
ئەمریکا جگە لە دەستێوەردانی سەربازی، لە ئامرازە ئابووری و داراییەکانیشدا گوشاری خستۆتە سەر بەغدا و یەکێک لە بەرچاوترین نمونەکانی ئەم گوشارە ئابوورییە، گەمارۆ و هەڕەشەکان لە دژی بەرپرسانی عێراقی و دامودەزگاکانیەتی. لەمناوە واشنتۆن بە هەڕەشەی داخستنی داراییەکانی عێراق لە بانکەکانی ئەمریکا و ئاستەنگ‌خستنە بەردەم دەست‌پێ‌ڕاگەیشتنی بەغدا بە سیستەمی ماڵی جیهانی، دەوڵەتی عێراقی خستۆتە تەنگەتاو و ناچارکردن لە قبووڵ‌کردنی سیاسەتەکانی خۆی.
5. بەهرەی ئامرازی لە عێراق لە ناکۆکییە ناوچەییەکان
یەکێکی تر لە دەرکەوتە گرنگەکانی پێشێل‌کاریی ئەمریکا لە سەروەریی عێراق، بەهرەی ئامرزای لەو وڵاتە لە ناکۆکییە ناوچەییەکانە. عێراق بە هۆی هەڵکەوتەی ستراتژیکی لە ڕۆژهەڵاتی ناوین، بەردەوام وەک ئامرازێکی گرنگ لە سیاسەتی ئەمریکا لە ناوچەدا وێنا کراوە و ئەمریکا ئەو وڵاتەی کردۆتە بنکەیەکی سەربازی بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەڕەشە ناوچەییەکانی هەمبەر بە ئێران و سووریا و پێشخستنی بەرژەوەندییە ژێئۆپۆلیتیکییەکانی.
Your Comment