ئاژانسی هەواڵی مێهر، بەشی نێودەوڵەتی: قەیرانی بەربڵاوی دواکەوتنی مووچەی فەرمانبەرانی دەوڵەتی لە هەرێمی کوردستان زیاتر لە یەک دەیەیە درێژەی هەیە و بۆتە یەکێک لە گرینگترین ئاستەنگە ئابووری و سیاسییەکانی ئەو ناوچەیە و ژیانی ڕۆژانەی سەدان هەزار خێزانی خستۆتە مەترسییەوە.
ئەوە لە کاتێکدایە کە سەرچاوەکانی ئەو قەیرانە تەنیا ناگەڕێتەوە بۆ کەمایەسی سەرچاوە ماڵییەکان، بەڵکوو پەلێکی لە ناکۆکی سیاسی پێکهاتەیی لەنێوان دەوڵەتی ناوەندی عێراق و هەرێمی کوردستان لەسەر دەسەڵات، هاوکێشەی هێز و کۆنتڕۆڵی سەرچاوەگەلی نەوتی و گازییە؛ پاش ئوەی هەولێر ڕێگەی هەناردەی ڕاستەوخۆی نەوتی گرتە بەر، بەغدا بە داخستن یان کەمکردنەوەی پشکی بوودجەی هەرێم کاردانەوەی نیسان دا و لە ئنجامدا، پێدانی مووچەی فەرمانبەرانی دەوڵەتی بەتەواوەتی بووە باڵێکی گوشاری سیاسی، بەجۆرێک کە پاشهاتەکانی راستەوخۆ ڕووی لە هاووڵاتیانی هەرێمە.
لە بەرامبەر ئەو دۆخەدا، حکوومەتی هەرێم لە ناوەڕاستی دەیەی 2010دا سیاسەتی خۆپارێزی بەربڵاوی ئابووری گرتە بەر کە بریتی بوو لە دواخستن یان نەدانی مووچە، کەمکردنەوەی ناچاری مووچە لە قەوارەی سیستەمی "پاشکەوتی ناچاری"، وەستاندنی ڕەوتی دامەزراندن لە کەرتی دەوڵەتی و دواخستنی ڕەوتی بەرزکردنەوەی پێگەی کاریی فەرمانبەران. ئەگەرچی بەشگەلێک لەو هەنگاوانە لە ساڵانی دواتردا هەڵپەسێرا یان هەڵوەشاوە، بەڵام کاریگەرییان هەتا ئێستاش لە پێکهاتەی ئابووری و کۆمەڵایەتیی هەرێم و لەوان دابەزینی لەڕادەبەدەر و ناتەکوزانەی داهاتی فەرمانبەران، دابەزینی توانای کڕیاریی هاووڵاتیان و ڕکوود و دابەزینی گشتیی ئابووری هەرێم، بەرچاوە. ئەوە لە کاتێکدایە کە لەو ماوەدا بەرزبوونەوەی تێچووەکانی ژیان و نەبوونی تۆڕی کارای پاڵپشتی لە خیزانەکان، خۆی گوشارێکی دووقاتەی خستۆتە سەر شانی چینی مووچەخۆر و قووڵتربوونی کەلێنی کۆمەڵایەتی.
لەباری سیاسیشەوە، قەیرانی مووچەکان بۆتە هۆی داڕمانی پەیتایی "گرێبەستی کۆمەڵایەتی"ی زاڵ بەسەر هەرێمدال گرێبەستێکی نەنووسراوە کە بەپێی ئەو حزبە زاڵەکان لەبری دابینکردنی کار و سەقامگیری ڕێژەیی و خزمەتکاریی گشتی، لە پاڵپشتی سیاسیی کۆمەڵگا بەهرەمەند دەبوون. کەچی دەستەوەستانی لە پێدانی ڕێکوپێکی مووچە، ئەو هاوکێشەیەی تێکداوە و دابەزینی متمانەی گشتی، بەرزبوونەوەی ناڕەزایەتی و لاوازبوونی شەرعییەتی دەزگای حکوومەتی بەدواوە بووە.
ئەو ناڕەزایەتییە لە ماوەی ساڵانی ڕابردوو گەلی جار خۆی لە قەوارەی ناڕەزایەتی، مانگرتن و خۆپیشانداندا نیشان داوە و مانگرتن لە خواردنی مامۆستایان لە زستانی 2025، نمونەیەکی بەرچاوی ئەو ناڕەزایەتییە پیشەییانەیە کە ڕەنگدانەوەی کۆمەڵایەتی بەربڵاوی بوو.
بەوەشەوە ئەگەرچی چارەسەری تەکنیکیی قەیرانی مووچە لە ڕێگەی ڕێککەوتنی هەولێر و بەغدا مومکینە، بەلام ئەمە ڕێگەچارەی هەمیشەیی نییە. چونکە بەبێ قەرەبووی داواکاری کەڵکەکەکراوەی فەرمانبەران، بەرزکردنەوەی ڕوونی ماڵی و پێناسەی دووبارەی پەیوەندیی دەوڵەت و کۆمەڵگا، قەیرانی مووچەکان دەتوانێ دیسان کاریگەری نەرێنی خۆی لەسەر ژیانی ئەو خەڵکەدا نیشان بدات. کەواتە لەو سۆنگەوە قەیرانی مووچە لە هەرێم نەک کێشەیەکی کاتی، بەڵکوو نیشاندەری بەربەستێکی قووڵتر لە دەسەڵاتی حکوومی و ئابووری سیاسی لە ناوچەیە کە هێشتاش یەکێکە لە گرینگترین سەرچاوەگەلی ناڕيەزایەتی کۆمەڵایەتی و ناسەقامگیری سیاسی لە هەرێمدا.
Your Comment