بە ڕاپۆرتی ئاژانسی هەواڵی مێهر، دەسپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم بۆ تورکیا دوا زیاتر لە دوو ساڵ و نیو ڕاگیران، خاڵێکی وەرچەرخان لە پێوەندیەکانی بەغدا و هەولێر دێتە ئەژمار. ئەو ڕێککەوتنە لە دۆخێکدا کرا کە گەڕانەوەی گەمارۆکان بۆ سەر ئێران، هاوکات لەگەڵ گوشارەکانی واشنتۆن، هاوکێشە ناوچەیەکانی گۆڕیوە. بەڵام ئەو ڕێککەوتنە لە کردەوەدا چ لێکەوتەیەکی بۆ هەرێمی کوردستان هەیە؟
گۆڕینی لێکدانەوەکانی واشنتۆن
مامەڵەی نوێی هەناردەی نەوتی خاوی هەرێمی کوردستان، دەتوانێت ڕێگری بکات لە بەرز بوونەوەی نرخی جیهانی نەوت؛ بابەتێک کە نەک لە سوودی واشنتۆنە، بەڵکوو ڕێگری دەکات لە بەهێز بوونەوەی دارایی ڕووسیا لە شەڕی ئۆکراینا و بەرز بوونەوەی نرخی سووتەمەنی لە ئەمریکا. ئەو بابەتە بۆ دەوڵەتی ترامپ پێش لە هەڵبژاردنی 2026 گرینگایەتی سیاسی زۆری هەیە.
براوە سەرەکییەکان؛ بەغدا و کۆمپانیاکان
سەرەڕای بوونی لایەنی ژێئۆپۆلیتیک، بەرژەوەندی ئەو ڕێککەوتنە بۆ بەغدا و کۆماپنایا نێودەوڵەتییەکان زیاتر لە هەرێمە. هەرێمی کوردستان لە سەرەتادا، گرێبەستە نەوتییە "هاوبەشیەکان لە بەرهەمهێنان"ی بە دۆخێکی زۆر دەستباوانەوە بۆ کۆمپانیاکان واژۆ کرد تا بتوانێت بە شێوەی سەربەخۆ لە بازاڕی وزەی جیهان بەشداری هەبێت و لە بەرانبەر بەغدا، کارتی گوشار دروست بکات. بەڵام ئەم ڕێککەوتنەی ئێستا ئەو مامەڵەیەی لاواز کردووەتەوە.
ئێستا فرۆشی نەوتی هەرێم لەژێر چاوەدێری تەواوی کۆمپانیای دەوڵەتی سۆمۆ ئەنجام دەدرێت کە پێوەرێکی گرینگ بۆ سەپاندنی سەروەری بەغدا لە ئەو ناوچە دێتە ئەژمار. ئەوە بە ئەو مانایەیە کە هەرێمی کوردستان ڕۆڵگێڕانی وەکوو ئەکتەرێکی سەربەخۆی وزەی لەدەست داوە و کارتی براوەیی هەمبەر حکومەتی ناوەندی لاواز بووەتەوە.
لەلایەکی ترەوە، کۆمپانیا نێودەوڵەتییە نەوتییەکان دۆڕاوەکانی ئەو بابەتە نین؛ بە پێچەوانەوە ئەوان زیاترین سوود دەبەن. ئەو گرێبەستە پڕ لە سوودانە کە پێشتر تەنیا لەگەڵ هەرێم هەیانبوو، ئێستا بە شێوەی فەرمی لەلایەن بەغداوە بە فەرمی ناسراوە. لە ئەنجامدا، مەترسی چالاکی بۆ ئەوان کەم بووەتەوە بەڵام هەمان خاڵە پێشووەکانیان هەیە.
شوێنگەی هەرێم؛ هەناسەدانی کورت خایەن
بەم حاڵەوە، بۆ هەرێمی کوردستان ڕێککەوتنێکی پڕ لە زیان نییە. ئەو گرێبەستە کە ئێستا بۆ سێ مانگ واژۆ کراوە، سەرچاوەیەکی دارایی بەپەلە لە سەروبەندی هەڵبژاردنەکانی عێراق پێک دەهێنێت و ئەو بەستێنە بۆ پارتی خۆش دەکات مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم کە لە مانی جوولایەوە نەدراوە، بدات.
بەڵام لە درێژخایەندا، بەغدا براوەی سەرەکی ئەو گرێبەستەیە: دەوڵەتی عێراق ئێستا بە داهاتی بەدەست هاتوو لە فرۆشی نەوتی هەرێم دەتوانێت مووچەی فەرانبەران دابین بکات، بێ ئەوەی کە وەکوو ڕابردوو ناچار بە پێدانی پارەیەکی جودا لە فرۆشی نەوتی کوردستان بێت.
سەرووتر لە ئابووری؛ شەڕی دەسەڵات
لە کۆتاییدا ، شەڕ لەسەر نەوتی هەرێم تەنیا ململانێیەکی دارایی نییە؛ بەڵکوو لە بنەڕەتدا شەڕی دەسەڵاتە. لە دۆخی ئێستادا، هەناردەی نەوت تەنیا لە ڕێگای بەغداوە ئەنجام دەدرێت و کۆمپانیاکانی راستەوخۆ لەگەڵ حکومەتی ناوەندی دانوستان دەکەن. ئەو دۆخە بە پێچەوانەی ئامانجی سەرەکی دامەزراندنی بەشی نەوتی هەرێم واتا وەدەستهێنانی سەربەخۆیی و دەسەڵات هەمبەر بەغدایە.
بەم حاڵەوە، پێکهاتە و ژێرخانەکانی پیشەی نەوتی هەرێم هەر لە جێگای خۆیەتی و نیشانی دەدات کە ئەوە وەرزی کۆتایی ململانێی نەوتی بەغدا و هەرێم نییە، بەڵکوو تەنیا قۆناغێکی دیکە لە کێشەی لە مێژینە لەسەر نەوتی کوردستانە.
Your Comment