ڕۆڵی شەهید سولەیمانی لە شکستی پڕۆژەی گەشەپێدانی جوگرافیای ئیسرائیل

بە پێی ڕاپۆرتی ئاژانسی هەواڵی مێهر، ڕژێمی زایۆنی لە دوای سەرکەوتنی شۆڕشی ئیسلامی تەنیا توانی بە بنیاتنانی شوێنی نیشتەجێبوون زیاتر لە فەلەستین داگیر بکات و لە داگیرکردنی زەوی و زاری زیاتر لە وڵاتانی دیکەی ئیسلامی سەرکەوتوو نەبوو.

هەرچەندە ئەم شکستە هۆکاری جۆراوجۆری هەبوو، بەڵام بێ گومان یەکێک لە هۆکارە سەرەکییەکان فەرماندەیی سەردار قاسم سولەیمانی بوو لە میحوەری بەرخۆدان و بەرەنگاربوونەوەی ڕژێمی داگیرکەری قودس، کە لەم بابەتەدا بە کورتی لێکۆڵینەوەی لەسەر کراوە سەبارەت بە چۆنیەتی یاریکردن ئەم کارە لێکدەدرێتەوە.

بەهێزکردنەوەی هێزی بەرەنگاریی بەرخۆدان یەکمایەتی شەهید سولەیمانی لە سەرەتای دەستنیشانکردنی وەک فەرماندەی سپای قودسی سپای پاسداران، بناغە و بەهێزکردنی ژێرخانی میحوەری خۆڕاگری بوو و ئەم کارە گرنگە زەمینەی سەرکەوتنە گرنگەکانی دژ بە ڕژێمی زایۆنیستی دەستەبەر کرد.

ڕژێمی زایۆنی چەندین جار لە خاکی داگیرکراو کشاوەتەوە. بیابانی سینا، باشووری لوبنان و غەززە ئەو سێ خاڵەن کە ڕژێمی زایۆنی لێ پاشەکشەی کرد.

کشانەوە لە بیابانی سینا لە ڕێگەی ڕێککەوتنێک لەگەڵ میسر ئەنجامدرا، بەڵام کشانەوەی لە باشووری لوبنان و کەرتی غەززە لە ئەنجامی ئەو ڕێککەوتنە ڕووی نەدا، بەڵکوو لە ئەنجامی شکستە سەربازییەکانی ڕژێمی زایۆنیستی ڕوویدا.

ساڵی 2000 دوای ئەوەی فەرماندەکانی ڕژێمی زایۆنی ڕاپۆرتی مەیدانییان بۆ ڕێبەرانی ئەم ڕژێمە نارد، ڕایانگەیاند کە شەڕی باشووری لوبنان بووەتە شەڕێکی داڕزێنەر و ئاسۆیەکی ڕوون بۆ سەرکەوتن لەم ناوچەیەدا لە دژی شەڕڤانانی حزبوڵا نییە.

فەرمانی کشانەوەی لە باشووری لوبنان دەرچوو. سوپای زایۆنی لە ساڵی 1978 باشووری لوبنانی داگیرکرد و لە ساڵی 1982 هاتە ناو بەیروت، بەڵام دواتر لەو ناوچەیە کشایەوە و تا ساڵی 2000 لە باشووری لوبنان مایەوە.

ئۆپەراسیۆنی ئازادکردنی باشووری لوبنان لە ٢١ی مانگی مەی هەمان ساڵ لە ناوچەی ئەلغەندورییەوە بەرەو ئەلقەنتەرە دەستیپێکرد و ناوچەکانی دیکەی باشووری گرتەوە.

ئەم پرۆسەیە تا ٢٥ی مەی بەردەوام بوو و بە ڕۆیشتنی دوایین سەربازی زایۆنیستی، سەلیم ئەلحوس، سەرۆک وەزیرانی لوبنان لەو کاتەدا لە ڕۆژێکی وەک ئەمڕۆدا ئازادکردنی باشووری لوبنانی ڕاگەیاند. یەکێک لە ئەفسەرە باڵاکانی ڕژێمی زایۆنی لە وتووێژێکدا لەگەڵ ڕۆژنامەی مەعاریۆ دوو ڕۆژ دوای کشانەوەی زایۆنیستەکان لە باشووری لوبنان ڕایگەیاند: لە ماوەی ٢٢ ساڵ ئەزموونی سەخت و کارەساتباردا ١٥٨٠ کەسمان لە لوبنان کوژراوە و ٦٤٨٥ کەسیشمان بریندار بوووونە. ئەم بڕە زۆر زیاترە لە زیانە گیانییەکانی شەڕی جوونی ١٩٦٧، کە لەو ماوەیەدا زەوی سێ وڵاتی عەرەبی لەلایەن ئێمەوە دەستی بەسەردا گیرا.

ئێستا ئەگەر بە دروستی حوکم بدەین، دەبینین کە ئێمە خۆمان لوبنانمان بەجێنەهێشت، بەڵکوو هەڵاتین. ئێمە تاکلایەنە هاتینە دەرەوە بەبێ ئەوەی کارتێکی بردنەوەمان لە دەستدا بێت.

ئەم سەرکەوتنە گەورەیە تەنیا دوو ساڵ دوای دانانی سەردار سولەیمانی وەک فەرماندەی سپای قودسی سپای پاسدارانی شۆڕشی ئیسلامی ڕوویدا.

نەبیل قەوق، ئەندامی ئەنجومەنی جێبەجێکاری بزووتنەوەی حزبوڵای لوبنان ڕایگەیاند: شەهید سولەیمانی لە ساڵی 2000 پێش ئازادکردنی باشووری لوبنان فەرماندەیی سوپای قودسی وەرگرت و هاوبەشێکی جەوهەری بوو لەم دەستکەوتە مێژووییەدا.

شێخ قەوق دەڵێت: "دوای ئازادکردنی ناوچەی عەرەبی (باشووری لوبنان) بەبێ منەتی هیچ لایەنێک، بەرخۆدان ناوچەکەی لە قۆناغی شکستەکانەوە گواستەوە بۆ قۆناغی سەرکەوتنەکان".

ئەم سەرکەوتنه بوو به هەوێنی سەرکەوتنەکانی ئۆممەت و گۆڕانکارییەکی بنەرەتی له هاوکێشەکان و ڕابوونەکان خولقاند.

غەززە خاڵێکی گرنگی دیکەیە کە ڕژێمی زایۆنی دوای ٣٨ ساڵ لە داگیرکاری لە ساڵی ٢٠٠٥ ناچار بوو جێی بهێڵێت. ئینتیفازەی دووەم لە ساڵی ٢٠٠٠ دەستی پێکرد و لە ساڵی ٢٠٠٥ کۆتایی هات.

درێژەدان و پەرەسەندنی ئینتیفادەی فەلەستین لە ناوچە جیاجیاکانی فەلەستین، کشانەوەی ڕژێمی زایۆنی لە کەرتی غەززە و ڕزگارکردنی غەززە لە گرینگترین پێشهاتەکانی سەردەمی شەهید سولەیمانین.

سەپاندنی شکستی دووبارە بەسەر ڕژێمی زایۆنی لە چەندین شەڕدا
هەنگاوێکی دیکەی گرنگە کە فەرماندەی شەهیدی سپای قودسی سپای پاسدارانی شۆڕشی ئیسلامی ئەنجامی دا، ڕۆڵگێڕانی ڕاستەوخۆ لە شەڕی ڕژێمی زایۆنی و بە تاقمەکانی خۆڕاگری بوو.

ئازادکردنی باشووری لوبنان، دووەم ئینتیفازەی فەلەستین، شەڕی ٣٣ ڕۆژە لە ساڵی ٢٠٠٦، شەڕی ٢٢ ڕۆژە لە ساڵی ٢٠٠٨، شەڕی ٨ ڕۆژە لە ساڵی ٢٠١٢، شەڕی ٥١ ڕۆژە لە ساڵی ٢٠١٤، شەڕی تیرۆریستانی تەکفیری و... لایەنگرانیان لە سووریا و عێراق لە ساڵی 2011 تا شەهیدبوونی لە ساڵی 2020 یەکێک بوو لەو شەڕە گرنگانەی کە سەردار قاسم سولەیمانی ڕۆڵی هەبوو لە مەیدان و ئۆپەراسیۆنەکاندا. لە ٦ شەڕی یەکەمدا ڕژێمی زایۆنی لایەنێکی ڕاستەوخۆی شەڕ بوو و هەروەها دەستپێشخەری هەموو ئەو شەڕانە بوو.

هەرچەند ڕژێمی زایۆنی لەو شەڕانەدا زیانی زۆری مرۆڤی و زیانی ماددی بە فەلەستینییەکان و لوبنان (ساڵی ٢٠٠٦) گەیاند، بەڵام ئەم ڕژێمە لە هیچ کام لەو شەڕانەدا نەیتوانی بگاتە ئامانجە سەربازییەکانی خۆی .

بۆ نمونە شەڕی 2006 بە ئامانجی لەناوبردنی حزبوڵای لوبنان دەستیپێکرد، بەڵام نەک هەر لەناو نەچوو، بەڵکوو دوای ئەم شەڕە بوو بە یەکێک لە لایەنە گرنگ و کاریگەرەکانی سیاسی-ئەمنیی ناوچەی ڕۆژئاوای ئاسیا.

ناسر قەندیل، شرۆڤەکاری پێشەنگی لوبنانی سەبارەت بە ڕۆڵی حاج قاسم لە شەڕی ٣٣ ڕۆژەدا دەڵێت: "حاج قاسم سولەیمانی پێی خۆش نەبوو لە هێڵی تەماسی شەڕی لوبناندا نەبێت".

سووربوو لە سەر ئەوەی کە لە ژووری ئۆپەراسیۆنی ناوەندی شاری "بەیروت" لە تەنیشت فەرماندەی شەهید "حاجی عیماد موغنیە" هاوڕێ و هاوەڵی هەمیشەیی خۆی و هەروەها لە تەنیشت سەید حەسەن نەسروڵڵا ئەمینداری گشتی حزبوڵای لوبنان بێت. لە ماوەی شەڕی ٣٣ ڕۆژەدا، حاج قاسم بەردەوام لە نێوان بەرەکانی شەڕ و ژووری ئۆپەراسیۆنی ناوەندیدا هاتوچۆی دەکرد. لەم ماوەیەدا هەموو هەوڵێکی خۆی خستەگەڕ بۆ ئەوەی هەموو ئەو شتانە دابین بکات کە پیاوانی بەرخۆدان لە لوبنان پێویستیان پێی بوو”.

بێ گومان سەرکەوتنی ڕژێمی زایۆنی لە شەڕی ٣٣ ڕۆژەدا دەتوانێت ببێتە هۆی داگیرکردنی ئەم ڕژێمە لە جوگرافیای جیهانی ئیسلامیدا، بەڵام شکستی گەورەی ڕژێمی زایۆنی ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە ڕاگرتنی داگیرکارییەکانی لە جوگرافیای وڵاتانی ئیسلامی.

شەڕی سوریا لە ساڵی ٢٠١١ و شەڕی عێراق لە ساڵی ٢٠١٤ەوە لەلایەن زایۆنیستەکانەوە نەسەپێنراون، بەڵام شکستی حکومەتەکانی سوریا و عێراق بە مانای سەرکەوتنی ڕژێمی زایۆنی لەو شەڕانەدا بوو چونکە دەبوووە هۆی دروستبوونی حکومەتەکانی دژبەری بەرخۆدان لەم دوو وڵاتەدا.

پشتیوانی ئاشکرای ئەمریکا لە گرووپە تیرۆریستییەکان و دابەشکردنی تیرۆریستان بەسەر باش و خراپدا دەتوانرێت لەم ڕووەوە شیکاری بکرێت. شەهید سولەیمانی ڕۆڵی هەبوو لە شەڕی تیرۆریستانی تەکفیریدا. دوژمنانی بەرخۆدان لە ساڵی 2011 بەدواوە بۆ ئەوەی ئەم میحوەرە بپێکن، ڕێبازی بڵاوکردنەوەی تیرۆریان لە وڵاتانی نزیک لە بەرخۆدان، لەوانەش سوریا و عێراق گرتبووە بەر.

لەکاتێکدا دوژمنان چاوەڕێیان دەکرد گۆڕانکاریی لە حکوومەتی سووریا ڕووبدات یان داعش خەلافەتی ئیسلامی لە عێراقدا پێک بهێنێت، دوای دە ساڵ هەم حکوومەتی سووریا مایەوە و هەم داعش لە عێراقدا نەما. ناسر قەندیل وەبیری دێنێتەوە کە بێ گومان ئەگەر حاجی قاسم سولەیمانی و ڕۆڵی ستراتیژی ئەو لە بەرەکانی شەڕدا نەبوایە، بەدیهێنانی سەرکەوتنی کۆتایی بەسەر تیرۆریزمی تەکفیریی داعش لە سوریا و عێراق و ناوچەکەدا نەدەهاتەدی.

ئەنجام
داگیرکاری گرنگترین تایبەتمەندی ڕژێمی زایۆنیستییە، چونکە خاکی وڵاتانی ئیسلامیی داگیرکرد و حکوومەتێکی دامەزراند، هەروەها خواستی داگیرکردنی جوگرافیای زیاتری لە جیهانی ئیسلامیدا هەبوو، کە جگە لە فەلەستین، لەودا سەرکەوتوو نەبوو . ڕۆڵی شەهید سولەیمانی لە ڕاگرتنی فراوانبوونی جوگرافیای ڕژێمی زایۆنیدا دیار بوو، چونکە فەرماندەی کۆچکردووی سپای قودس، بە دروستکردنی ژێرخانی سەربازی و بەهێزکردنەوەی توانایی بەرەنگاریی میحوەری خۆڕاگری لە ناوچەی ڕۆژئاوای ئاسیا، سەرکەوتوو بوو لە پووچەڵکردنەوەی ئەفسانەی نەدۆڕانی سوپای ڕژیمی زایۆنی و بەربەستی جددی لە فراوانبوونی جوگرافیای ڕژێمی زایۆنیستی دروستکرد.

یەکێک لە هۆکارە سەرەکییەکانی تیرۆرکردنی سەردار حاج قاسم سولەیمانی هەر ئەم بابەت بوو.

*سەید ڕەزی عیمادی شارەزا لە پرسەکانی ڕۆژئاوای ئاسیا